დაშიფვრის გარეშე ბრაუზინგისას დაუცველია ყველა თქვენი მონაცემი. როგორც ზემოთ იყო ნაჩვენები, მეტოქეს შეუძლია დაინახოს სად ხართ, რომ გადადიხართ news.com-ზე, ათვალიერებთ კონკრეტულად გვერდს თქვენს ქვეყანაში მიმდინარე საპროტესტო აქციების შესახებ და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, როგორც დეპუტატი ან საპარლამენტო აპარატის წევრი, ხედავს თქვენს პაროლი, რომელსაც იყენებთ საიტზე შესასვლელად. არასწორი ხელში ასეთი ინფორმაცია არა მხოლოდ განაპირობებს თქვენი ანგარიშის შიგთავსის გამჟღავნებას, არამედ აძლევს შესაძლო თავდამსხმელებს, სადაც არ უნდა იყვნენ ისინი, კარგ წარმოდგენას იმის შესახებ, თუ რას აკეთებთ ან ფიქრობთ.

HTTPS-ის („s”-ი აღნიშნავს დაცულს) გამოყენება გულისხმობს, რომ დაშიფვრა მუშაობს. აღნიშნული გთავაზობთ გაცილებით მეტ დაცვას. მოდით ვნახოთ როგორ გამოიყურება ბრაუზინგი HTTPS-ით (იგივე დაშიფვრა):

HTTPS-ის მუშაობისას, პოტენციურ მეტოქეს აღარ შეუძლია თქვენი პაროლის თუ იმ სხვა სენსიტიური ინფორმაციის დანახვა, რომელიც შესაძლოა გააზიაროთ ვებგვერდზე. თუმცა, მათ მაინც შეუძლიათ ნახონ რომელ დომენს (მაგალითად, news.com-ი) ეწვევით. და მიუხედავად იმისა, რომ HTTPS-ი ასევე დაშიფრავს ინფორმაციას ვებგვერდის ფარგლებში კონკრეტული გვერდების შესახებ (მაგალითად, website.com/protests-ი), რომელსაც ეწვევით, მახვილგონიერ მეტოქეს მაინც შეუძლია ხსენებული ინფორმაციის დანახვა თქვენი ინტერნეტ-ტრაფიკის გადახედვის გზით. HTTPS-ის მუშაობისას, მეტოქემ შესაძლოა იცოდეს, რომ თქვენ ეწვევით news.com-ს, თუმცა, მას არ შეეძლება ნახოს თქვენი პაროლი და მისთვის უფრო რთული იქნება (თუმცა, არა შეუძლებელი) ნახოს, რომ ათვალიერებთ ინფორმაციას პროტესტის შესახებ (ამ კონკრეტულ მაგალითში). ეს მნიშვნელოვანი განსხვავებაა. ვებგვერდზე გადასვლამდე ან სენსიტიური ინფორმაციის ჩაწერამდე მუდამ შეამოწმეთ, რომ HTTPS-ი მუშაობს. ასევე შეგიძლია გამოიყენოთ HTTPS Everywhere-ის ბრაუზერის გაფართოება, რათა უზრუნველყოთ, რომ მუდამ იყენებთ HTTPS-ს ან, თუ იყენებთ Firefox-ს, ჩართეთ HTTPS ერთადერთი რეჟიმი ბრაუზერში.

თუ მიიღეთ გაფრთხილება თქვენი ბრაუზერიდან, რომ ვებგვერდი შესაძლოა არ იყოს უსაფრთხო, ნუ უგულებელყოფთ მას. რაღაც არაა სწორად. ეს შესაძლოა იყოს მსუბუქი – მაგალითად ვებგვერდის უსაფრთხოების სერტიფიკატის ვადის გასვლა – ან ვებგვერდი შესაძლოა იყოს ბოროტი განზრახვით გატეხილი ან გაყალბებული. როგორც არ უნდა იყოს, მნიშვნელოვანია ყურადღება მივაქციოთ გაფრთხილებას და აღარ შევიდეთ ვებგვერდზე.

HTTPS-ი უმნიშვნელოვანესია და დაშიფრული DNS-ი უზრუნველყოფს გარკვეულ დამატებით დაცვას თვალთვალის და ვებგვერდის ბლოკირებისაგან, თუმცა, თუ თქვენი პარლამენტი შეშფოთებულია თქვენს ონლაინ საქმიანობაზე მიზანმიმართული თვალთვალის გამო და განიცდის მკაცრ ონლაინ ცენზურას (როგორიცაა ვებგვერდების და აპების ბლოკირება), შესაძლოაკონფიდენციალური, გსურდეთ სანდო ვირტუალური ქსელის (VPN) გამოყენება.

რა არის VPN?

VPN რეალურად წარმოადგენს გვირაბს, რომელიც იცავს თქვენს ინტერნეტ-ტრაფიკს თქვენს ქსელში მოქმედი ჰაკერების, თქვენი ქსელის ადმინისტრატორის და იმ ნებისმიერი პირის მიერ თვალთვალის და ბლოკირებისაგან, რომელსაც შესაძლოა გაუზიარონ მონაცემები ხსენებულებმა. დიდ ორგანიზაციებში, როგორიცაა პარლამენტი, „ბიზნესი“ ან „კორპორატიული“ VPN ხშირად გამოიყენება შიდა სისტემებსა და აპლიკაციებზე წვდომის მთლიანობის დასაცავად (როგორიცაა დისტანციურად ხმის მიცემა). მიუხედავად იმისა, იყენებთ პერსონალურ VPN-ს თუ VPN-ს, რომელიც შექმნილია საქმიანი მიზნებისთვის, თქვენი ინტერნეტ ტრაფიკის დაცვის კონცეფცია ძირითადად ერთნაირად მუშაობს და მაინც მნიშვნელოვანია HTTPS-ის გამოყენება (თუნდაც VPN-ით სარგებლობდეთ) ასევე ძალიან მნიშვნელოვანია დარწმუნდეთ, რომ ენდობით VPN-ს, რომელსაც თქვენი პარლამენტი იყენებს. აი მაგალითი იმისა, თუ როგორ გამოიყურება VPN-ით ბრაუზინგი:

VPN-ების უკეთ აღწერის მიზნით, მოცემულ სექციაში მოცემულია მითითება EFF-ის „თვალთვალისაგან თავდაცვის სახელმძღვანელოზე“:

ტრადიციული VPN-ები მიზანია შენიღბონ თქვენი რეალური ქსელური IP-ის მისამართი და შექმნან დაშიფრული გვირაბი ინტერნეტ-ტრაფიკისათვის თქვენს კომპიუტერს (ან ტელეფონს თუ ქსელში ჩართულ ნებისმიერ „სმარტ“ მოწყობილობას) და VPN-ის სერვერს შორის. რადგან ტრაფიკი გვირაბში დაშიფრულია და ეგზავნება თქვენს VPN-ს, ISP-ების ან საჯარო Wi-Fi-ში ჩართული ჰაკერების მსგავსი მესამე მხარეებისათვის გაცილებით რთულია განახორციელონ თქვენი ტრაფიკის მონიტორინგი, მოდიფიცირება ან ბლოკირება. თქვენგან VPN-ის მიმართულებით გვირაბის გავლის შემდეგ თქვენი ტრაფიკი გადის VPN-დან მისი საბოლოო დანიშნულების მიმართულებით და ნიღბავს თქვენს საწყის IP-ის მისამართს. აღნიშნული გეხმარებათ შენიღბოთ თქვენი ფიზიკური ლოკაცია ყველასათვის, ვინც თვალს ადევნებს ტრაფიკს მის მიერ VPN-დან გასვლის შემდეგ. ხსენებული გთავაზობთ მეტ კონფიდენციალურობას და უსაფრთხოებას, მაგრამ VPN-ის გამოყენება არ განიჭებს სრულ ონლაინ ანონიმურობას: თქვენი ტრაფიკი მაინც ხილვადია VPN-ის ოპერატორისათვის. თქვენი ISP-თვის ასევე ცნობილი იქნება, რომ იყენებთ VPN-ს, რამაც შესაძლოა აამაღლოს თქვენს მიერ განცდილი რისკი.

ეს ნიშნავს, რომ მნიშვნელოვანია VPN-ის სანდო პროვაიდერის შერჩევა. ზოგ ადგილებში, მაგალითად ირანში, მტრულ მთავრობებს გამართული აქვთ საკუთარი VPN-ები, რათა შეეძლოთ თვალი მიადევნონ მოქალაქეების ქმედებებს. იმ VPN-ის მოსაძიებლად, რომელიც მისაღებია თქვენი ორგანიზაციის და მისი პერსონალისათვის, შეგიძლიათ შეაფასოთ VPN-ები გამომდინარე მათი ბიზნეს-მოდელებიდან და რეპუტაციიდან, მათ მიერ შეგროვებადი თუ შეუგროვებადი მონაცემებიდან და, რა თქმა უნდა, თვით ინსტრუმენტის უსაფრთხოებიდან.

რატომ არ უნდა გამოიყენოთ უბრალოდ უფასო VPN-ი? მოკლე პასუხი ისაა, რომ უფასო VPN-ების უმეტესობა, მათ შორის, ისინი, რომლებიც წინასწარაა ინსტალირებული ზოგიერთ სმარტფონში, შეიცავს ხაფანგს. ყველა ბიზნეს- და სერვის-პროვაიდერის მსგავსად, VPN-ემა თავად უნდა შეინახოს თავი. თუ VPN-ი არ ყიდის საკუთარ სერვისს, როგორ ახერხებს ის ბიზნესში დარჩენას? ითხოვს ის შემოწირულობებს? აქვს გადასახადი პრემიუმ-სერვისისათვის? უჭერს მას მხარს საქველმოქმედო ორგანიზაციები ან ფონდები? სამწუხაროდ, არაერთი უფასო VPN-ი ფულს შოულობს თქვენი მონაცემების შეგროვებით და გაყიდვით.

VPN-ის პროვაიდერი, რომელიც, უპირველეს ყოვლისა, არ აგროვებს მონაცემებს არის საუკეთესო არჩევანი. თუ მონაცემები არ გროვდება, ისინი ვერ გაიყიდება ან გადაეცემა მთავრობას მოთხოვნის შემთხვევაში. VPN-ის პროვაიდერის კონფიდენციალურობის პოლიტიკის გაცნობისას ნახეთ აგროვებს თუ არა VPN-ი რეალურად მომხმარებლის მონაცემებს. თუ ის ნათლად არ აცხადებს, რომ მომხმარებლის დაკავშირების მონაცემები არ აღირიცხება, არის შანსი, რომ ისინი აღირიცხება. იმ შემთხვევაშიც კი, როცა კომპანია ამტკიცებს, რომ არ აღრიცხავს დაკავშირების მონაცემებს, ეს, შესაძლოა, მაინც არ იყოს კეთილსინდისიერი ქცევის გარანტია.

მნიშვნელოვანია VPN-ის უკან მყოფი კომპანიის კვლევის წარმოება. მოწონებულია ის უსაფრთხოების დამოუკიდებელი ექსპერტების მიერ? არსებობს ახალი ამბების სამსახურების მიერ VPN-ის თაობაზე დაწერილი სტატიები? ამხილეს ის ოდესმე მომხმარებლის შეცდომაში შეყვანაში ან ტყუილში? თუ VPN-ი დაფუძნებულია ინფორმაციის უსაფრთხოების საზოგადოებისათვის ცნობილი ადამიანების მიერ, ის, სავარაუდოდ, უფრო სანდოა. სკეპტიკურად მიუდექით VPN-ს, რომელიც გთავაზობთ სერვისს, რომლის გამოც არავინ რისკავს საკუთარი რეპუტაციით ან რომელიც ეკუთვნის კომპანიას, რომელსაც არავინ იცნობს.

ამგვარად, რომელი VPN უნდა გამოვიყენოთ?

თუ საპარლამენტო ინტერნეტ ტრაფიკის უზრუნველყოფის გარდა, თქვენ ასევე გჭირდებათ გამოსავალი, რომ უსაფრთხოდ შეზღუდოთ წვდომა შიდა საპარლამენტო სისტემებსა და აპლიკაციებზე მხოლოდ თქვენს საპარლამენტო ქსელში (თუნდაც დისტანციურად მუშაობის დროს), შეგიძლიათ დანერგოთ „ბიზნეს“ ან „კორპორატიული” VPN. არსებობს მრავალი ტექნოლოგა, რომელიც შეგიძლიათ განიხილოთ, მათ შორის: AnyConnect Cisco-სგან, Global Protect PaloAlto-სგან ან Access Cloudflare-სგან (ტექნიკურად ნულოვანი ნდობის წვდომის სისტემა და არა VPN). ნებისმიერ შემთხვევაში, ასეთი სისტემები მოითხოვს გამოცდილ IT პერსონალს დანერგვისა და სისტემის ეფექტური მართვისთვის.

თუ მოწინავე „კორპორატიული“ VPN არის ძალიან ბიუჯეტური ან ძალიან რთული თქვენი პარლამენტისთვის, ყველა წევრისა და თანამშრომლისთვის შეგიძლიათ ასევე განიხილოთ პერსონალური VPN პარამეტრების გამოყენება, როგორიცაა ProtonVPN ან TunnelBear (რაც ასევე გთავაზობთ Teams-ის გეგმას ანგარიშის მართვის გასამარტივებლად. კიდევ ერთი ოფციაა თქვენი საკუთარისერვერის კონფიგურაცია Jigsaw-ის Outline-ის გამოყენებით, სადაც თქვენს პროფილს მართავს არა კომპანია, არამედ თქვენ თავად უნდა გამართოთ თქვენი საკუთარი სერვერი.

მიუხედავად იმისა, რომ თანამედროვე VPN-ების უმეტესობა გაუმჯობესდა მუშაობის და სიჩქარის თვალსაზრისით, აჯობებს გახსოვდეთ, რომ VPN-ის გამოყენებამ შესაძლოა შეანელოს თქვენი ბრაუზინგის სიჩქარე, თუ ხართ მეტად დაბალი წარმადობის ქსელში, განიცდით ხანგრძლივ დაყოვნებას თუ ქსელის შეფერხებებს ან ინტერნეტის წყვეტად მოწოდებას. თუ თქვენი ქსელი უფრო სწრაფია, შეგიძლიათ, ყოველთვის ნაგულისხმევად გამოიყენოთ VPN.

თუ უწევთ რეკომენდაციას, რომ პერსონალმა გამოიყენოს VPN-ი, ასევე მნიშვნელოვანია, უზრუნველყოთ, რომ ხალხს VPN-ი ჩართული ჰქონდეს. შესაძლოა ისედაც ნათელი იყოს, მაგრამ VPN-ი, რომელიც ინსტალირებულია, მაგრამ არ მუშაობს ვერ უზრუნველყოფს რაიმე დაცვას.

არსებობს რაიმე მიზეზი, რის გამოც არ უნდა გამოვიყენოთ VPN-ი ან Tor-ი?

გარდა რეპუტაციის არმქონე VPN-ის სერვისის გარშემო შეშფოთებისა, გასათვალისწინებლად უდიდესი მნიშვნელობა აქვს მიიპყრობს თუ არა VPN-ის ან Tor-ის გამოყენება არასასურველ ყურადღებას ან ეწინააღმდეგება თუ არა ის კანონს. მიუხედავად იმისა, რომ თქვენს ISP-ს არ ეცოდინება, რომელ ვებგვერდებს ეწვიეთ აღნიშნული სერვისების გამოყენებისას, მათ შეუძლიათ დაინახონ, რომ ჩართული გაქვთ Tor ან VPN. თუ ეს უკანონოა იქ, სადაც მუშაობს თქვენი ორგანიზაცია ან შესაძლოა მიიპყროს მეტი ყურადღება ან წარმოშვას მეტი რისკი, ვიდრე უბრალოდ ქსელში ჩართვამ სტანდარტული HTTPS-ით და დაშიფრული DNS-ით, ალბათ VPN ან, განსაკუთრებით, Tor (რომელიც გაცილებით ნაკლებად გამოიყენება და, ამდენად, უფრო მეტად „საგანგაშოა“) არ წარმოადგენს სწორ არჩევანს თქვენი პარლამენტისთვის.

რომელ ბრაუზერს უნდა ვიყენებდეთ?

გამოიყენეთ ავტორიტეტული ბრაუზერი, როგორიცაა Chrome-ი, Firefox-ი, Brave-ი, Safari-ი, Edge-ი ან Tor Browser-ი. როგორც Chrome-ი, ისე Firefox-ი მეტად ფართოდ გამოიყენება და მშვენივრად მუშაობს უსაფრთხოების თვალსაზრისით. ზოგიერთი უპირატესობას Firefox-ს ანიჭებს კონფიდენციალურობაზე ორიენტირებულობის გამო. ნებისმიერ შემთხვევაში, მნიშვნელოვანია, რომ შედარებით ხშირად გადატვირთოთ ისინი და თქვენი კომპიუტერი თქვენი ბრაუზერის განახლების მიზნით. თუ დაინტერესებული ხართ ბრაუზერის ფუნქციების შედარებით, იხ. Freedom of the Press Foundation-ის ეს რესურსი.

მიუხედავად ბრაუზერისა, ასევე კარგი აზრია გამოიყენოთ გაფართოება ან დამატება, როგორიცაა Privacy Badger-ი, uBlock Origin-ი ან DuckDuckGo’s Privacy Essentials-ი, რომლებიც შეაჩერებს მეტოქეების და სხვა მესამე მხარის მოთვალთვალეების მიერ იმის აღრიცხვას, თუ სად წახვედით და რომელ ვებგვერდებს ეწვიეთ. ხოლო ინტერნეტში ბრაუზინგისას გადართეთ ქსელში თქვენი ნაგულისხმევი ძიება Google-დან DuckDuckGo-ზე, Startpage-ზე ან კონფიდენციალურობის დამცველ სხვა საძიებო სისტემაზე. ხსენებული გადართვა დაგეხმარებათ მეტოქეების და მესამე მხარის მოთვალთვალეების შეზღუდვაშიც.