Kur shfletoni pa enkriptim, të gjitha të dhënat tuaja ekspozohen. Siç u tregua më lart, ndonjë kundërshtar mund të shohë se ku jeni, se po shkoni te news.com, duke parë në mënyrë specifike faqen e protestave në vendin tuaj, dhe ndoshta më e rëndësishmja si deputet ose anëtar i stafit parlamentar, të shohë fjalëkalimin tuaj që ju e ndani për të hyrë në vetë sajtin. Një informacion i tillë në duar të gabuara jo vetëm që ekspozon llogarinë tuaj, por gjithashtu u jep kundërshtarëve të mundshëm, kudo që të jenë në botë, pasqyrë të mirë të asaj që mund të bëni ose mendoni.

Përdorimi i HTTPS-së (“s” shënon sigurt) do të thotë që enkriptimi është në vend. Kjo ju ofron shumë më tepër mbrojtje. Të vështrojmë se si duket shfletimi me HTTPS (gjegjësisht me enkriptim):

Me HTTPS në vend, kundërshtari i mundshëm nuk mund të shohë më fjalëkalimin tuaj ose informacione të tjera të ndjeshme që mund të ndani në një faqe interneti. Megjithatë, ende mund të shohin se cilat domene (për shembull, news.com) vizitoni. Dhe ndërsa HTTPS gjithashtu kodon informacionin për faqet individuale brenda një sajti (për shembull, website.com/protests) që vizitoni, kundërshtarët e sofistikuar mund ta shohin këtë informacion duke inspektuar trafikun tuaj të internetit. Me HTTPS në vend, kundërshtari mund të dijë që ju shkoni te news.com, por nuk do të jetë në gjendje të shohë fjalëkalimin tuaj dhe do të ishte më e vështirë (por jo e pamundur) për ata që të shihnin se kërkoni informacione rreth protestave (për të përdorur si shembull). Ky është një ndryshim i rëndësishëm. Gjithmonë kontrolloni nëse HTTPS është në vend përpara se të lundroni nëpër një faqe interneti ose të futni informacione të ndjeshme. Ju gjithashtu mund të përdorni HTTPS Everywhere browser extension për t'u siguruar që përdorni HTTPS gjatë gjithë kohës, ose nëse përdorni Firefox, kyçni HTTPS only mode në shfletues.

Nëse ju paraqitet paralajmërim nga shfletuesi juaj se një faqe interneti mund të jetë e pasigurt, mos e injoroni atë. Diçka nuk është në rregull. Mund të jetë beninj – si faqja mund të ketë certifikatë sigurie të skaduar – ose mund të jetë e falsifikuar ose e falsifikuar me qëllim të keq. Sido që të jetë, është e rëndësishme t'i kushtoni vëmendje paralajmërimit dhe të mos shkoni në atë faqe.

HTTPS është thelbësor dhe DNS-ja e enkriptuar ofron mbrojtje shtesë kundër përgjimit dhe bllokimit të faqeve, por nëse parlamenti juaj është i shqetësuar për mbikëqyrjen shumë të synuar në lidhje me aktivitetet tuaja në internet dhe përballet me censurë të sofistikuar në internet (si faqet e internetit dhe aplikacionet që bllokohen), mund të dëshironi të përdorni një rrjet privat virtual të besuar (VPN-virtual private network).

Çfarë është VPN?

Një VPN është në thelb tunel që mbron nga mbikëqyrja dhe bllokimi i trafikut tuaj të internetit nga hakerët në rrjetin tuaj, administratori i rrjetit tuaj, ISP-ja juaj dhe kushdo me të cilin mund të ndajnë të dhëna. Në një organizatë të madhe - si parlamenti - VPN-të "biznes" ose "korporativ" shpesh përdoren për të ndihmuar mbrojtjen e integritetit të qasjes në sistemet dhe aplikacionet e brendshme (si ato që përdoren për votim në distancë). Qoftë duke përdorur një VPN personale ose një të krijuar për qëllime biznesi, koncepti i mbrojtjes së trafikut tuaj të internetit kundër përgjimit funksionon përgjithësisht njëjtë dhe mbetet thelbësore të vazhdoni të përdorni HTTPS (madje edhe me VPN në vend.) Është gjithashtu e rëndësishme të sigurohet që ju i besoni VPN-së që përdor parlamenti juaj. Këtu kemi shembull se si duket shfletimi me një VPN:

Për të përshkruar VPN-të më thellë, ky seksion i referohet Udhëzuesit për vetëmbrojtje nga mbikëqyrja të EFF-së:

VPN-të tradicionale janë krijuar për të maskuar adresën tuaj aktuale IP të rrjetit dhe për të krijuar tunel të enkriptuar për trafikun e internetit midis kompjuterit tuaj (ose telefonit ose ndonjë pajisjeje "të zgjuar" të lidhur në rrjet) dhe serverit të VPN-së. Për shkak se trafiku në tunel është i enkriptuar dhe dërguar në VPN-në tuaj, është shumë më e vështirë për palët e treta si ISP-të ose hakerat në Wi-Fi publik të monitorojnë, modifikojnë ose bllokojnë trafikun tuaj. Pasi kalon nëpërmjet tunelit nga ju në VPN, trafiku juaj më pas e lë VPN-në në destinacionin e tij përfundimtar, duke maskuar adresën tuaj origjinale IP. Kjo ndihmon për të maskuar vendndodhjen tuaj fizike për këdo që shikon trafikun pasi të largohet nga VPN-ja. Kjo ju ofron më shumë privatësi dhe siguri, por përdorimi i një VPN-së nuk ju bën plotësisht anonim në internet: trafiku juaj është ende i dukshëm për operatorin e VPN-së. ISP-ja juaj do të dijë gjithashtu se po përdorni një VPN, gjë që mund të rrisë profilin tuaj të rrezikut.

Kjo do të thotë që zgjedhja e një ofruesi të besueshëm VPN është thelbësore. Në disa vende si Irani, qeveritë armiqësore në fakt kanë krijuar VPN-të e tyre për të qenë në gjendje të gjurmojnë se çfarë bëjnë qytetarët. Për të gjetur VPN-në e duhur për parlamentin dhe stafin tuaj, mund të vlerësoni VPN-të bazuar në modelin dhe reputacionin e tyre të biznesit, çfarë të dhënash mbledhin ose nuk mbledhin, dhe sigurisht, sigurinë e vetë mjetit.

Pse të mos përdorni thjesht një VPN falas? Përgjigjja e shkurtër është se shumica e VPN-ve falas, përfshirë ato që vijnë të para-instaluara në disa telefona të mençur, vijnë me një kusht të madh. Ashtu si të gjitha bizneset dhe ofruesit e shërbimeve, VPN-të duhet të mbajnë veten disi. Nëse VPN-ja nuk shet shërbim, si po e mban në këmbë biznesin e vet? A kërkon donacione? A paguan për shërbimet premium? A mbështetet nga organizata bamirëse apo nga financues? Fatkeqësisht, shumë VPN falas fitojnë para duke mbledhur dhe më pas duke shitur të dhënat tuaja.

Një ofrues VPN që nuk mbledh të dhëna në radhë të parë është zgjidhja më e mirë. Nëse të dhënat nuk mblidhen, as nuk mund të shiten ose t'i dorëzohen një qeverie të huaj nëse kërkohet. Kur shikoni politikën e privatësisë së një ofruesi të VPN-së, shikoni nëse VPN-ja mbledh në të vërtetë të dhënat e përdoruesit. Nëse nuk thotë në mënyrë eksplicite se të dhënat e lidhjes së përdoruesit nuk regjistrohen, ka shumë mundësi që të jetë ashtu. Edhe nëse një kompani pretendon se nuk regjistron të dhënat e lidhjes, kjo mund të mos jetë gjithmonë garanci e sjelljes së mirë.

Ia vlen të bëni një kërkim për kompaninë që qëndron pas VPN-së. A miratohet nga profesionistë të pavarur të sigurisë? A ka VPN-ja artikuj të shkruar në lidhje me të? A është kapur ndonjëherë duke mashtruar apo gënjyer klientët e vet? Nëse VPN-ja është krijuar nga njerëz të njohur në komunitetin e sigurisë së informacionit, ka më shumë gjasa të jetë i besueshëm. Jini skeptik ndaj një VPN-je që ofron shërbim për të cilin askush nuk dëshiron të rrezikojë reputacionin e vet, ose nëse drejtohet nga një kompani për të cilën askush nuk ka informata.

Pra, çfarë VPN duhet të përdorim?

Nëse, përveç garantimit të sigurisë së trafikut të internetit në parlament, gjithashtu ju nevojitet zgjidhje për të kufizuar në mënyrë të sigurt qasjen vetëm në anëtarët në rrjetin tuaj parlamentar (edhe kur punoni në distancë) në sistemet dhe aplikacionet e brendshme parlamentare, mund të zbatoni VPN “ biznes” ose VPN “korporativ”. Ka një sërë opsionesh që përdorin teknologji të ndryshme që mund t'i merrni parasysh, duke përfshirë AnyConnect nga Cisco, Global Protect nga PaloAlto, ose Access nga Cloudflare (teknikisht Zero Trust Access System, jo VPN) vetëm për të përmendur disa. Sido që të jetë, sisteme të tilla kërkojnë staf të aftë të TI-së për t’i zbatuar dhe menaxhuar në mënyrë efektive. 

Nëse një VPN sistem i avancuar "korporativ" është ose jashtë buxhetit ose i ndërlikuar në mënyrë të panevojshme për parlamentin tuaj, mund të konsideroni gjithashtu përdorimin e opsioneve personale VPN si p.sh. ProtonVPN ose TunnelBear (i cili ofron gjithashtu plan për ekipe për ta bërë më të thjeshtë menaxhimin e llogarisë) për të gjithë anëtarët dhe stafin e parlamentit. Opsion tjetër i besueshëm është të konfiguroni serverin tuaj duke përdorur Outline nga Jigsaw, ku nuk ka kompani që menaxhon llogarinë tuaj, por në këmbim, ju duhet të konfiguroni serverin tuaj.

Megjithëse shumica e VPN-ve moderne janë përmirësuar në lidhje me performancën dhe shpejtësinë, ia vlen të keni parasysh faktin se përdorimi i një VPN-je mund të ngadalësojë shpejtësinë tuaj të shfletimit nëse jeni në rrjet me gjerësi shumë të ulët të brezit, vuani nga vonesa të larta të transferit, vonesa në rrjet, ose keni ndërprerjet të kohëpaskohshme të internetit. Nëse jeni në rrjet më të shpejtë, duhet të përdorni një VPN gjatë gjithë kohës.

Nëse rekomandoni që stafi të përdorë një VPN, është gjithashtu e rëndësishme të siguroheni që njerëzit ta mbajnë VPN-në të ndezur. Mund të duket si mjaftë e qartë, por një VPN që është instaluar por nuk funksionon nuk ofron asnjë mbrojtje.

A ka ndonjë arsye pse nuk duhet të përdorim VPN ose Tor?

Përveç shqetësimeve rreth shërbimeve VPN që nuk kanë reputacion, faktori më i madh që duhet marrë parasysh është nëse përdorimi i një VPN-së ose Tor-it mund të tërheqë vëmendje të padëshiruar ose, në nivel lokal, të jetë kundër ligjit. Megjithëse ISP-ja juaj nuk do të dijë se cilat faqe i vizitoni gjatë përdorimit të këtyre shërbimeve, ata mund të shohin që jeni lidhur me Tor ose VPN. Nëse kjo është e paligjshme në vendin tuaj, parlamenti dhe stafi juaj mund të shkaktojë më shumë vëmendje ose rrezik sesa thjesht të lundron në ueb me HTTPS standarde dhe DNS të enkriptuar, ndoshta një VPN ose veçanërisht Tor (i cili përdoret shumë më rrallë dhe për këtë arsye paraqet "flamur të kuq" më të madh) nuk është zgjedhja e duhur.

Çfarë shfletuesi duhet të përdorim?

Përdorni një shfletues me reputacion si Chrome, Firefox, Brave, Safari, Edge ose Tor Browser. Si Chrome ashtu edhe Firefox përdoren shumë gjerësisht dhe janë të shkëlqyer me sigurinë. Disa njerëz preferojnë Firefox-in duke pasur parasysh fokusin e tij në privatësi. Sido që të jetë, është e rëndësishme që t'i rinisni ato dhe kompjuterin tuaj relativisht shpesh për ta mbajtur shfletuesin tuaj të përditësuar. Nëse jeni të interesuar të krahasoni veçoritë e shfletuesit, shikoni këtë resurs nga Fondacioni për Liri të Shtypit.

Pavarësisht nga shfletuesi, është gjithashtu një ide e mirë të përdorni një (extension) ose shtesë (add-on) si Privacy Badger, uBlock Origin, ose DuckDuckGo’s Privacy Essentials që i ndalon reklamuesit dhe gjurmuesit e tjerë të palëve të treta të gjurmojnë se ku shkoni dhe cilat faqe vizitoni. Dhe kur shfletoni internetin, merrni parasysh të largoni kërkimet tuaja të paracaktuara në ueb prej Google në DuckDuckGo, Startpage, ose një motor tjetër kërkimi për mbrojtjen e privatësisë. Një ndërrim i tillë do të ndihmojë gjithashtu në kufizimin e reklamuesve dhe gjurmuesve të palëve të treta.